Hansje

Op een mooie dag werd ik benaderd door de plaatselijke creatieve ondernemer Han Bouwens van Albert Heijn of ik een boodschappentas wilde ontwerpen. Dat is het soort van opdracht waar een tekenaar graag ja op zegt. De vormgever was een oud Eppo-lezer. Allen waren rond dezelfde leeftijd, dus we konden het al snel met elkaar vinden. De tas kreeg twee zijdes met een verschillende afbeelding: een voor het filiaal in Haarlem, de ander voor het filiaal in het nabijgelegen dorp Spaarndam.

Ook mijn kat was tevreden met het ontwerp van de boodschappentas. 

Als Haarlemmer kom ik vaak in Spaarndam. Het is een stief kwartiertje fietsen (met tegenwind een uur) en soms wandel ik er zelfs naar toe. Je waant je direct op vakantie. Vooral als je er op zomeravonden een terrasje pakt. Striptekenaar Willy Lohmann van wie ik ooit op deze blog wat strips plaatste woonde er in de buurt, en bestierde er de plaatselijke kunstvereniging. Ook maakte hij tekeningen over de geschiedenis van het dorp. Deze zijn te bewonderen op de website van de Historische Werkgroep Spaarndam .

Spaarndam is bij Amerikaanse toeristen in trek omdat er een standbeeld staat van het jongetje die zijn vinger in de dijk stak en daarmee het dorp van de watersnood redde.  Het verhaal over het jongetje en zijn vinger is ooit uit de duim gezogen door een kinderboekenschrijfster. Velen geloven echter dat het een waargebeurd verhaal is. Wie Hans Brinker googelt struikelt over het aantal boeken dat ooit uitgebracht is. Ook is het verhaal diverse malen verfilmd. Zelfs Disney heeft zich er mee bemoeid. De oorspronkelijke titel is Hans Brinker and the silver skates. Het speelt zich af in een soort Amerikaanse fantasie van hoe Nederland zou zijn. Een fake-Holland. Het barst er van de windmolens en de mensen spreken een soort brabbelduits.

Het grappige is dat de jongeman die zijn vinger in de dijk steekt Peter van Haarlem heet. Maar iedereen noemt het beeld Hansje Brinker.  De beroemde scene is slechts een hoofdstukje uit het boek. Maar de vinger in de dijk spreekt tot de verbeelding en dus boekdelen. En daarom is het een iconisch beeld geworden. 

Scene uit de Engelstalige versie. Met de Opa van de opdrachtgever die een melkzaak had in het dorp Spaarndam .

Uiteraard moest Hansje op de tas afgebeeld worden. Maar de chauvinistische entrepreneur had nog een andere droom. Een eigen versie van Hansje Brinker uitgeven. Ooit was er al een poging gedaan om een boekje te maken. Ik kreeg de meest afschuwelijke digitaal vervaardigde 3d afbeeldingen onder ogen. Geen wonder dat dit project een zachte dood was gestorven. Veel te computerig. Een Hansje pop, ooit vervaardigd voor allerlei feestelijkheden, was in allerlei standen gefotografeerd, voor mij een handige referentie om het figuurtje in de vingers te krijgen. Vervolgens tekende ik met mijn Wacom tekentablet leuke illustraties die eruit zagen alsof ze met pen en inkt vervaardigd waren... Een tas was zo gedaan, maar een boekje was andere koek. 

Het boekje zou gepresenteerd worden tijdens de opening van een nog te bouwen supermarkt filiaal. De bouwvakkers moesten een heel gebouw neerzetten, en ik een boekje tekenen. De deadline was nog ver weg aan de horizon. Regelmatig fietste ik naar het dorp en kon met gerust hart een biertje drinken. Er waren immers slechts wat in de grond geramde palen zichtbaar, en enkele maanden later pas een betonnen vloertje.  Als professioneel uitsteller kwam ik langzaam op gang. En volgens de wet van Murphy kwamen er plots nog wat andere tijdrovende klussen op mijn pad. Ik hikte zoals gewoonlijk op tegen de eerste pagina. Mijn truc was om dan maar met pagina 2 beginnen. Voorzichtig vroeg ik aan mijn collega of hij kon assisteren bij de klus. Dat wilde hij wel, gezellig samenwerken.  Een door mij geschetste pagina 2 zette hij rap en vaardig in inkt. Dat scheelde de helft van de tijd.  Dat ging snel. Vlug holden we naar een terrasje om op dit succes te klinken. Het werk kon wachten. 

Op een van de tekeningen kwam de sluis van Spaarndam voor. Op een avond fietste ik naar Spaarndam om te kijken hoe het kreng er in werkelijkheid uitzag. Gek was ik geworden van de details. Van rap en vaardig was er even geen sprake. Mijn collega had ook even ander werk. Onderweg kwam ik langs de bouwput, ik viel bijna van mijn fiets! Er stonden al muren overeind en al een week later zat er ook een dak op. Het bouwen van een gebouw was eerder gedaan dan een kinderboekje tekenen. Gelukkig ging mijn vriendin een paar weken naar India, dus kon ik dag en nacht ouderwets doorwerken met niets anders dan Hansje aan mijn hoofd. Ik kreeg de smaak te pakken en rukte mijn tekenwerk onder de handen van mijn hulpvaardige collega vandaan. 
Het kostte me immer ook de helft van de gage. Nee, ik kon het wel alleen af. Al gaf hij nog wel onbetaalbare adviezen. 

Een sluis tekenen is niet eenvoudig. De man met de tekenmap is een knipoog naar stripmaker Willy Lohmann. Ook de andere figuren in de tekening zijn gebaseerd op bestaande Spaarndammers...

Bij elke vergadering met de schrijfster van het boekje, Sheila Tramper, leek het verhaal langer te worden. Ook de opdrachtgever wist het verhaal uit te breiden met "weet-je-weetjes en wist-je-datjes. Ken je het verhaal van Klaas van Kieten? En wist je dat Godfried Bomans hier in de Stompetoren heeft geslapen? 

Een historische werkgroep werd bij het project betrokken om te kijken of hetgeen erbij verzonnen werd wel klopte met de historische werkelijkheid. Bovendien kwam er een landkaartje achterin het boek om de toerist te wijzen op plaatselijke lekkernijen zoals paardenworst, kaas en paling. Als het bouwbedrijf nog een villawijk naast de supermarkt had gebouwd waren ze nog eerder klaar geweest dan ik met het boekje, maar uiteindelijk was het tekenwerk gedaan. 

Een van de eerste edities van het boek uit het begin van de vorige eeuw.

De Nederlandse editie vers van de pers. Het schutblad is in de kleuren van de Spaarndamse vlag. 

Het nieuwe filiaal werd geopend en het boekje gepresenteerd. Het hele dorp liep uit met mijn boodschappentas in de hand. De boekjes vlogen weg, ook omdat sommigen dachten dat het gratis was. Maar nee, het is toch echt te koop. In het dorp Spaarndam, en wie niet in de buurt woont kan online de gedane arbeid bewonderen…bestellen maar! En oh ja, ook de Amerikaanse toeristen kunnen het boekje lezen, want er is ook een Engelstalige versie!

De Engelstalige editie van Hansje en het gaatje in de tijd.